‘Tussen de 5 en 10 procent van de parkinsonpatiënten is jonger dan 50 jaar.
Parkinsons is de snelst groeiende hersenziekte ter wereld.
Hoe komt dat?
Zes vragen aan neuroloog Femke Dijkstra.
In België wordt het aantal patiënten geschat op 40.000 en dat aantal zou tegen 2040 verdrievoudigen. Wetenschappers zijn er nog steeds niet helemaal uit wat nu precies de oorzaak is van deze complexe motorische stoornis. Toch zijn er enkele opmerkelijke vaststellingen.
Knack.be Gezondheid, Dinsdag, 11 April 2023 © Getty Images
Waarom stijgt het aantal patiënten met de ziekte van Parkinson zo snel?
Femke Dijkstra (neuroloog, UZA): De meest voor de hand liggende reden is dat er door de vergrijzing meer patiënten zijn. Tegelijk kunnen we de ziekte steeds beter onder controle houden waardoor mensen langer leven en dus langer in de statistieken blijven. Er zijn echter ook een aantal omgevingsfactoren die bijdragen aan de stijging. Een opvallende mogelijke oorzaak is het verminderde rookgedrag in de algemene bevolking. Epidemiologische studies hebben aangetoond dat mensen die roken veel minder vaak Parkinson ontwikkelen dan niet-rokers. Bij de ziekte van Parkinson worden dopamine-producerende neuronen afgebroken en nicotine zou dat proces tegengaan. Uiteraard is het niet de bedoeling om roken als een vorm van preventie voor Parkinson te gaan beschouwen. Roken verhoogt immers in sterke mate het risico op longkanker en hart- en vaatziekten.
Ook in het snel ontwikkelende China zijn er de laatste jaren steeds meer patiënten. Spelen beschavingsfactoren als vervuiling en ultra-bewerkte voeding een rol?
Dijkstra: Omgevingsfactoren zoals luchtvervuiling en ongezonde voeding komen inderdaad steeds meer in het vizier als mogelijke oorzaken. De ziekte van Parkinson is meer dan enkel een hersenziekte. Het is mogelijk dat cellen uit het perifere zenuwstelsel, dat de ademhaling en de vertering controleert, betrokken zijn. Vandaar dat luchtvervuiling en het microbioom (de bacteriën, virussen en gisten in de darmen), momenteel een verhoogde aandacht krijgen. Wat ondertussen wel heel duidelijk is aangetoond, is het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw als risicofactor voor Parkinson. De ziekte komt beduidend vaker voor bij boeren en hun omgeving. Pesticiden op landbouwproducten vinden hun weg naar ons bord, maar of je als consument ook een groter risico loopt op Parkinson is niet duidelijk. Daar bestaat in elk geval geen hard bewijs voor. Maar het zou geen slechte zaak zijn als er vanuit de overheid wat meer aandacht zou gaan naar het verminderen van de blootstelling aan toxische stoffen en pesticiden.
Tussen de 5 en 10 procent van de parkinsonpatiënten is jonger dan 50 jaar. Ook dat aantal neemt gestaag toe. Hoe komt dat?
Dijkstra: Het feit dat er meer jonge patiënten zijn, toont aan dat Parkinson niet louter een ouderdomsziekte is, maar dat er meer aan de hand is. Daarnaast is er steeds meer aandacht voor de diagnose bij jongere mensen. Wie vroeger met onverklaarbare schouderpijn bij de huisarts kwam, kreeg misschien de diagnose ‘frozen shoulder’, terwijl nu ook rekening wordt gehouden met Parkinson. De symptomen bij jongere mensen zijn overigens anders dan bij ouderen. Bij die laatsten gaat het vooral om vallen en geheugenproblemen. De symptomen bij jongere patiënten zijn beven, verkrampen, tintelingen, maar ook neerslachtigheid, verminderde motivatie, verminderde reukzin of slaapstoornissen.
Is de arts enkel afhankelijk van het verhaal van de patiënt bij de diagnose?
Dijkstra: Bij de diagnostisering kijkt de neuroloog naar de uiterlijke verschijnselen. Om van Parkinson te spreken, moeten de volgende factoren aanwezig zijn: traagheid van bewegen met stijfheid en/of trillen. Medische beeldvorming van de hersenen kan die diagnose ondersteunen door andere ziekten uit te sluiten, maar dat is niet per se noodzakelijk. Een hersenscan kan een verlies van dopamine producerende cellen laten zien, maar dat wil nog niet zeggen dat er sprake is van Parkinson. Daarvoor moet ook aan twee van de drie bewegingssymptomen voldaan zijn.
Kan de ziekte goed behandeld worden?
Dijkstra: Voorlopig zijn er geen therapieën om de ziekte te genezen. We kunnen symptomen als beven wel voldoende onder controle houden via medicatie, maar die moet continu ingenomen worden. Soms zijn meer invasieve behandelingen gerechtvaardigd, zoals diepe hersenstimulatie. Dat is het inplanten van elektroden in de hersenen zodat de patiënt opnieuw controle krijgt over zijn bewegingen. Er zijn goede vooruitzichten op het gebied van wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe medicijnen, maar die bevinden zich nog in de fase van de klinische studies. Het gaat dan om behandelingen die eiwit ophoping in de hersenen tegengaan, inwerken op de genen die Parkinson veroorzaken of inwerken op de eiwitten die de hersencellen beschadigen.
Wat zijn vandaag de grootste aandachtspunten in de strijd tegen Parkinson?
Dijkstra: We merken bij veel mensen een gebrek aan kennis over de ziekte. De “bevende bejaarde” is nog te veel het typische beeld dat mensen hebben, terwijl de symptomen veel ruimer zijn dan dat; vermoeidheid, slaapstoornissen, onhandigheid, neerslachtigheid en depressie. Vanwege dat gebrek aan kennis is er ook weinig begrip van de maatschappij voor parkinsonpatiënten die dergelijke symptomen vertonen. Het zou goed zijn als we met z’n allen wat meer mildheid aan de dag leggen.
Wat is Parkinson?
De ziekte van Parkinson is een enorm ingewikkelde hersenaandoening waarbij dopamine-producerende zenuwcellen in het brein langzaam afsterven.
Hierdoor ontstaan bij patiënten:
– bewegingsstoornissen (o.a. beven, moeilijk stappen, stijfheid, vallen)
– gedragsstoornissen (o.a. spraak- en schrijfproblemen)
– andere symptomen (o.a. stemmingsstoornissen, uitdrukkingsloos gezicht en geheugenverlies).
In ongeveer vijf procent van de gevallen wordt Parkinson veroorzaakt door een mutatie of afwijking in een stukje van het erfelijk materiaal of DNA. Bij de grote meerderheid van de patiënten is de precieze oorzaak echter niet gekend.
In België zijn er zo’n 40.000 patiënten, onder wie twee à drieduizend patiënten die aan zogenaamde Young Onset Parkinson’s Disease lijden.
Gezondheids- en wetenschapsjournalist
Knack.be 11-04-2023, 05:00
Bijgewerkt op: 11-04-2023, 09:40
Meer info: