Vrijdag, 16 December 2022 17:14

De PFAS-stoffen, die kennen we vooral sinds bij de Amerikaanse chemiereus 3M het PFAS-schandaal losbarstte. Het zijn de forever chemicals, die nauwelijks afbreekbaar zijn en heel lang in het bloed en de omgeving blijven. Vrancken werd door de Vlaamse regering aangesteld om de strijd tegen PFAS te coördineren. Maar nu zit zijn job als PFAS-opdrachthouder erop. Of dat betekent dat de problemen zijn opgelost? Nou, nee. Verre van. Want bij zijn eindverslag en het nieuwe normenkader hoort ook een heel erg alarmerende vaststelling: dit zijn geen gezondheidsnormen pur sang, dit zijn vooral pragmatische normen. Die normen verschillen overigens niet zo heel veel van de vorige normen. En voor alle duidelijkheid: dit blijven voorlopige normen, die in de toekomst kunnen schuiven. Maar de vaststelling is nog steeds dezelfde als bij vorige normen: ook nu zijn die niet aangescherpt, en ook nu zijn niet de meest strikte (Europese) gezondheidsnormen toegepast.

De cruciale vraag is nu: voldoen deze nieuwe normen? Ze zijn in elk geval wél uitgewerkt door wetenschappers: een studie van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) diende als leidraad om ze op te stellen. En een gebrek aan eerlijkheid of transparantie over die normen kun je ze niet verwijten. De wetenschappers, onder wie ook Vrancken, geven in hun studie of eindrapport meteen zelf aan dat die normen niet voldoen aan de strikte gezondheidsnormen zoals die zijn voorgeschreven door Europa en het agentschap EFSA. Integendeel, we moeten – bij maximale blootstelling – uitgaan van een overschrijding van die norm met een factor tien tot dertien keer meer. Dat is, voor alle duidelijkheid, bij maximale blootstelling: mensen die de hele tijd met PFAS vervuilde producten eten en de hele dag aan PFAS-stoffen blootgesteld worden via de omgeving. Dat gebeurt zelden of nooit in de praktijk.

Donderdag, 17 September 2020

De EFSA European Food Safety Authority: (Europese Autoriteit voor voedselveiligheid) opinie over PFAS geeft een risicobeoordeling van een viertal PFAS (PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS) in voedsel. Om de risico’s van deze PFAS te kunnen inschatten heeft EFSA een gezondheidskundige grenswaarde afgeleid; namelijk 4,4 ng per kg lichaamsgewicht per week. Daaruit vloeit een gezondheidskundige toetsingswaarde voort voor PFOA van maximaal 4,4 ng per liter in drinkwater.  Alles daarboven voldoet niet aan de drinkwaternorm. 

De meetcampagne van de Vlaamse waterbedrijven tussen juni en september 2021 op PFAS in drinkwater.  836 stalen geanalyseerd.

Komen dus hierop neer.

Rekening houdend met de gezondheidskundige toetsingswaarde van 4,4 ng/l voor PFOA in drinkwater. (Met de ruime tolerantie dat 4,4 ng hier gelijk wordt aan 5 ng; bij gebrek aan meer accurate gegevens).(toegevoegd door Biconvex; zie ook https://www.biconvex.be/2022/02/01/pfas-gevonden-in-vlaams-drinkwater/)

Confronterende vaststelling

Maar het blijft een harde vaststelling. Hoe kan het dat we de Europese gezondheidsnormen niet over de hele lijn doortrekken? Het antwoord op die vraag is vrij simpel: omdat er geen alternatief is, zo zeggen die wetenschappers en Karl Vrancken. Vlaanderen is te vervuild. Zeker in landbouw- en natuurgebied zijn scherpe criteria niet mogelijk, terwijl de inname van PFAS toch het meest direct is bij voedselconsumptie. En net daar worden de normen dus aangepast aan de realiteit. Zo kun je het ook verwoorden: Vlaanderen is te vervuild is om een adequaat milieubeleid te voeren, dat de gezondheid van zijn inwoners als enige en absolute richtsnoer hanteert. Vrancken daarover: “We zullen inderdaad een risico moeten aanvaarden”. Het is een vaststelling die niet enkel geldt voor PFAS, maar ook voor pakweg dioxines en PAK’s, waar de realiteit op het veld ook scherpe criteria in de weg staan. Dioxine en PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) zijn dan nog eens schadelijker voor de volksgezondheid dan PFAS-stoffen. 

Wat zijn de gezondheidsrisico’s?

We moeten er dus een aantal gezondheidsrisico’s bij nemen. Welke dat zijn? De dingen die we kennen over PFAS: DNA-afwijkingen bij borelingen, verminderde immuniteit, een verstoring van de hormonen, neurologische afwijkingen, aan het intellect en het vermogen tot leren, zeg maar, of zelfs kanker. Ook al is over dat laatste nog wetenschappelijke discussie. Maar, zo klinkt het bij Vrancken, we weten niet exact hoe groot het risico is, maar we zitten aan “de veilige kant”. Een aantal vaststellingen moeten die uitspraak ondersteunen. Zo komt er in Zwijndrecht, rondom chemiereus 3M, niet meer kanker voor dan elders. Of valt het wel mee met de bloedwaarden van de gemiddelde Vlaming, die bij 90 procent van de bevolking wél onder de EFSA-norm blijft. En zitten we voor drinkwater onder die norm. BEKIJK – Karl Vrancken in “Terzake”:“In Vlaanderen, weten we, nu dat PFAS overal zit”: 00:00/10:19 (de video staat halverwege de pagina).

“We zitten aan de veilige kant”

Maar moeten we de overheid op zijn woord geloven als die zegt dat we “aan de veilige kant” zitten. Enige twijfel is op zijn plaats, en verschillende gezondheidsexperts wijzen toch op de gezondheidsrisico’s (zonder dat die daarom catastrofaal hoeven te zijn). De kankerstudie in Zwijndrecht was wellicht niet uitgebreid genoeg voor eenduidige conclusies en de bloedwaarden bij het gros van de bevolking mogen dan wel meevallen, dat betekent niet dat er zich geen gezondheidseffecten aftekenen bij een aanzienlijk deel van de bevolking. En over het drinkwater: de drinkwaternorm in de VS is vele malen scherper dan die in Europa. De Amerikanen blijven streven naar nultolerantie, wij niet. 

Publiek debat

Nu is het wel zo, zoals gezegd, dat het normenkader tijdelijk is. Bij nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen kan het altijd nog aangescherpt worden. En de komende tijd komt er ook een breed onderzoek naar het verband tussen PFAS-concentraties in de bodem en het grondwater en bepaalde ziektebeelden. En ondertussen, zo zeggen Vrancken en de wetenschappers die het normenkader opstelden, zou het ook goed zijn dat er een publiek debat komt. Want welke risico’s met de volksgezondheid ben je als samenleving bereid om te dragen?  “Een publiek debat hierover zou nuttig zijn” BEKIJK – journalist Fabian Lefevere geeft uitleg in VRT NWS journaal: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/12/16/vlaanderen-is-te-vervuild-om-nog-strikte-gezondheidsnormen-toe-t/